W związku z licznymi pytaniami i wątpliwościami naszych Podatników dotyczącymi kwestii:
- opodatkowania nieruchomości stanowiących współwłasność,
- regulowania zobowiązań podatkowych na podstawie decyzji ustalających podatek dla współwłaścicieli,
Urząd Gminy Firlej informuje, że z aktualnych przepisów prawa podatkowego, tj. art. 3 ust. 4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2023 r., poz. 70 ze zm.), art. 3 ust. 5 ustawy o podatku rolnym (Dz. U. z 2020 r., poz. 333 ze zm.) i art. 2 ust. 4 ustawy o podatku leśnym (Dz. U. z 2019 r., poz. 888 ze zm.), wynika, że jeżeli nieruchomość, obiekt budowlany, grunt lub las, stanowi współwłasność lub znajduje się w posiadaniu dwóch lub więcej podmiotów, to stanowi odrębny przedmiot opodatkowania, a obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach lub posiadaczach nieruchomości, obiektu budowlanego, gruntu lub lasu.
W myśl art. 91 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2022 r. , poz. 2651 ze zm.) do odpowiedzialności solidarnej za zobowiązania podatkowe stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dla zobowiązań cywilnoprawnych.
Art. 366 § 1 i 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r., poz. 1360 ze zm.) stanowi, iż kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników). Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani.
Oznacza to, że nieruchomość będąca współwłasnością kilku podmiotów stanowi przedmiot opodatkowania jako całość (bez podziału na poszczególne udziały) oraz że jest to przedmiot opodatkowania odrębny od innych będących wyłączną własnością współwłaścicieli. Wyklucza to zatem możliwość rozdzielenia zobowiązania podatkowego na poszczególnych współwłaścicieli. Jeżeli nieruchomość jest przedmiotem współwłasności, organ podatkowy ma obowiązek doręczyć identyczne decyzje wszystkim współwłaścicielom. Kwota wynikająca z decyzji jest łączną kwotą do zapłaty przez wszystkich współwłaścicieli. Organ podatkowy nie jest upoważniony do dzielenia zobowiązania między współwłaścicieli. Doręczenie decyzji powoduje, że powstaje zobowiązanie, a przez to współudziałowcy są zobowiązani solidarnie do zapłacenia podatku.
Istota solidarnej odpowiedzialności za zobowiązanie podatkowe polega na tym, że każdy z dłużników jest zobowiązany wobec wierzyciela do spełnienia całego świadczenia, tak jakby był jedynym dłużnikiem. Wobec niewywiązania się z obowiązku wierzyciel może – według swego wyboru – żądać spełnienia całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna. Takie określenie możliwości egzekwowania zaległości podatkowej ma na celu uproszczenie dochodzenia należności w określonej przepisami prawa wysokości. Cel, dla którego ustalono współwłasność, spodziewane z tego tytułu korzyści czy stosunki prawne istniejące między współwłaścicielami nie stanowią elementów, w oparciu o które dokonywany jest wymiar podatku od nieruchomości. Dobór współwłaścicieli jest decyzją i ryzykiem podatnika.
W gestii współwłaścicieli (a nie organu podatkowego) jest określenie, na którym z nich lub w jakich proporcjach ciąży odpowiedzialność podatkowa. Współwłasność nieruchomości wymaga od współwłaścicieli współdziałania w ponoszeniu związanych z nią zobowiązań podatkowych.
W praktyce odbywa się to tak, że współwłaściciele (posiadacze) dzielą pomiędzy sobą kwotę wymierzonego podatku na podstawie przypadającego im udziału we współwłasności (współposiadaniu) i z reguły w tak ustalonej wysokości uiszczają podatek lub jeden z nich opłaca podatek od całej nieruchomości, a pozostali zwracają mu przypadający na nich udział.
Przy braku kontaktu ze współwłaścicielami, można wpłacić swój udział, licząc że pozostali współwłaściciele zrobią podobnie. Jednak w takim przypadku warto sprawdzić kontaktując się z organem podatkowym, czy wszyscy współudziałowcy wywiązali się z zapłaty podatku tj. czy całe zobowiązanie wygasło (podatek został opłacony w całości). Istota solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe polega bowiem na tym, że każdy z dłużników jest zobowiązany wobec wierzyciela do spełnienia całego świadczenia, tak jakby był jedynym dłużnikiem. Zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela, wszyscy dłużnicy pozostają zobowiązani solidarnie.
Zgodnie z art. 62 § 1 Ordynacji podatkowej, jeżeli na podatniku ciążą zobowiązania podatkowe z różnych tytułów, dokonaną wpłatę zalicza się na poczet podatku zgodnie ze wskazaniem podatnika, a w przypadku braku takiego wskazania – na poczet zobowiązania podatkowego o najwcześniejszym terminie płatności, spośród wszystkich zobowiązań podatkowych podatnika. W przypadku gdy na podatniku ciążą zobowiązania podatkowe, których termin płatności upłynął, dokonaną wpłatę zalicza się na poczet zaległości podatkowej o najwcześniejszym terminie płatności we wskazanym przez podatnika podatku, a w przypadku braku takiego wskazania lub braku zaległości podatkowej we wskazanym podatku – na poczet zaległości podatkowej o najwcześniejszym terminie płatności spośród wszystkich zaległości podatkowych podatnika.
Na mocy tego przepisu Ustawodawca wprowadził zasadę, w myśl której, gdy podatnik ma zarówno zaległość podatkową, jak i bieżące zobowiązanie podatkowe, dokonana przez niego wpłata zaliczana jest w pierwszej kolejności na poczet zaległości podatkowej. Zasadę wynikającą z art. 62 § 1 Ordynacji podatkowej stosuje się do dobrowolnych wpłat dokonanych przez podatnika na rachunek bankowy Urzędu Gminy. Pobranie podatku przez inkasenta (zapłata podatku u sołtysa) jest zupełnie odrębnym sposobem wygaśnięcia zobowiązania podatkowego niż zapłata podatku przez podatnika. Jeżeli podatek został pobrany przez inkasenta (sołtysa), to wygasa bieżące zobowiązanie podatnika, nawet wówczas gdy na podatniku ciążą zaległości podatkowe.
Obok powyższego warto zauważyć, że zgodnie z art. 376 § 1 Kodeksu cywilnego jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych.
W sytuacji, gdy jeden ze współwłaścicieli (dłużników zobowiązanych solidarnie) zapłaci całość zobowiązania, może on na gruncie prawa cywilnego dochodzić od pozostałych współwłaścicieli (współdłużników) zwrotu części tego świadczenia. W sytuacji gdy jeden z dłużników zobowiązanych solidarnie zaspokaja wierzyciela, ma on na gruncie prawa cywilnego uprawnienie do wystąpienia w stosunku do pozostałych współdłużników z żądaniem zwrotu świadczenia. Zatem dłużnik podatkowy, który spełnił całe świadczenie, może dochodzić od współdłużników zwrotu części tego świadczenia. Obowiązujące przepisy gwarantują więc prawa współwłaścicieli.
Jednocześnie zgodnie z art. 211 Kodeksu cywilnego każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości. Przepis ten daje podatnikowi możliwość wyboru zniesienia współwłasności jako sposobu definitywnego rozwiązania problemu z wyegzekwowaniem należnych mu praw.