Sieć osadnicza i struktura własnościowa na terenie gminy

                        Rozwój sieci osadniczej na terenie gminy podyktowany był warunkami terenowymi – bliskością wody, naturalna obronnością, związkami z traktami handlowymi. Na podstawie znalezisk archeologicznych, najstarsze osady datować należy na wczesne średniowiecze.

Ich ilość i jakość odpowiada późniejszemu przebiegowi traktów. Przy trakcie dyskim ( w XIII wieku trakt ten prowadził przez Dys, Kamionkę, Serock, Wole Skromowską i Kock ) na odcinku Kamionka – Serock, nie odnotowano większych skupisk osadniczych do czasów nowożytnych. Podyktowane to było zapewne wytyczeniem duktu traktu przez tereny podmokle, o wysokim stopniu zalesienia i oddalonych od cieków wodnych.

   Drugi odcinek traktu litewskiego ( trakt ten wiódł m. in. przez Lublin do Kocka, gdzie rozwidlał się na Parczew oraz na Łuków skąd dalej prowadził na Mazowsze ), spełniał wszystkie trzy warunki istotne dla rozwoju osadnictwa, jednakże dopiero utrata znaczenia traktu dyskiego na rzecz drogi poprowadzonej wzdłuż Wieprza, zaowocowała powstaniem nowych osad tj. Serocka ( 1317 ), Łukówca ( 1445 ), Woli Skromowskiej (1445), Sułoszyna ( 1419 ) i Pożarowa ( 1414 ).

   Powstanie kolejnych punktów osadniczych nie było związane z jednym ośrodkiem decyzyjnym, gdyż np. Pożarów w początkowym okresie swego istnienia, związany był z dobrami biskupów płockich i należał do klucza kockiego.

Własność szlachecką reprezentują miejscowości związane z kluczem skromowskim czyli Łukówiec, Wola Skromowska i Sułoszyn. Z własnością królewską związany jest Serock.

   W XVI wieku zanika już ta różnorodna forma własności ( pozostaje właściwie jedynie szlachecka ). Związane to było z nowymi właścicielami – możnym rodem Firlejów.

    Kolejną zmianą w strukturze osadniczej, było odejście podczas zakładania nowych miejscowości od związków z traktami, a podyktowane było racjami ekonomicznymi nowo powstałego miasta Firleja ( 1557 r. ), będącego centrum zarządzania dóbr oraz punktem wymiany handlowej. Firlejowie byli w tym czasie posiadaczami znacznych dóbr na Lubelszczyznie. Prowadząc intensywna akcję osiedleńczą m.in. na terenie naszej gminy, nadali jej uporządkowana formę, tworząc poszczególne dobra. Dzięki temu, teren niemal całej obecnej gminy, znalazł się w dobrach lubartowskich, które następnie podzielono na folwarki, będące zalążkami wsi. Tak było w przypadku Przypisówki i Kunowa, odnotowanych w drugiej połowie XVII wieku.

   Zwiększona intensyfikacja upraw rolnych, przyniosła wycinanie lasów w zachodniej części gminy, gdzie na wykarczowanych terenach założono w drugiej połowie XVIII wieku Wólkę Rozwadowska, Karolinę, Sobolew i Majdan Sobolewski.

   Wzmożenie akcji wycinania drzew pod koniec XIX wieku, przyniosło powstanie na przełomie XIX i XX stulecia miejscowości Baran, Czerwonka, Antonin i Wólka Mieczysławska.

   Sieć osadnicza gminy przybrała obecny kształt dopiero w XX wieku. Mapa osadnicza Karola de Pertheesa z 1783 roku dokumentuje istnienie wsi: Skromowice, Wola Skromowska, Pożarów, Sułoszyn, Rozwadówek, Łukowiec Kocki i Lubartowski, Kunów, Firlej, Serock, Majdan, Sobolew i Przypisówka.

   Mapa Kwatermistrzostwa z 1843 roku pokazyje, że zasięg lasów nie zmienił się od sytuacji przedstawionej na mapie Pertheesa. Na obecnym terenie gminy znajdowały się wsie: Skromowice, Wola Skromowska, Pożarów, Rozwadówek, Swoboda Karolina ( obecnie Antonin Stary ), Lukowiec, Zagrody łukówieckie, Kunów, Syrocki ( obecnie Serock ), Firlej, Pipisówka ( obecnie Przypisówka ). Na tejże mapie przedstawiono również lokalizację trzech folwarków: folwark Wólka – na obszarze obecnej wsi Wólka Rozwadowska, folwark w Serocku – na terenie obecnej Stalowni ( wieś Serock ) oraz folwark w Sobolewie. W miejscu obecnej osady Majdan, przedstawionej na XVIII-wiecznej mapie jest tylko Dom Leśniczego ( leśniczówka Rawityn i przysiółek Budy ). Najmłodsze osadnictwo reprezentują wsie: Antonin Stary, Antonin Nowy, Majdan Sobolewski, Czerwonka Poleśna, Czerwonka Gozdów.

   Analiza kształtów osiedli wiejskich przeprowadzona przez Duszyńską pokazuje na terenie gminy, że wzdłuż Wieprza ciągnie się strefa wsi o charakterze ulicówek. Od zachodu przylega do niej pas rzędówek, które były rezultatem komasacji i parcelacji. Kolonizacja XIX i XX-wieczna dała początek wsiom samotniczym, które dominują w południowo-zachodniej części gminy.